कृषी लक्ष्मी । १२ मे २०२२ । गहू, कापूस आणि सोयाबीनची लागवड करणारे शेतकरी यंदा नफ्यात आहेत. त्यांना या पिकांसाठी किमान आधारभूत किंमत (MSP) पेक्षा जास्त मिळत आहे. यामध्ये मोहरी उत्पादक शेतकरीही मागे नाहीत. शेतातून मोहरी काढण्याचे काम नुकतेच संपले आहे. तरीही त्याचा दर एमएसपीच्या वर आहे. तोही २१०० रुपये प्रतिक्विंटलपर्यंत. देशातील सर्वात मोठे मोहरी उत्पादक राज्य असलेल्या राजस्थानची ही किंमत आहे, जिथे कमाल भाव ७१५० रुपये प्रति क्विंटलवर पोहोचला आहे. तर मोहरीचा एमएसपी ५,०५० रुपये प्रति क्विंटल निश्चित करण्यात आला आहे. मोहरीचा भाव किमान ६७११ रुपये प्रतिक्विंटलपर्यंत आहे. सोयाबीननंतर मोहरी हे दुसरे महत्त्वाचे तेलबिया पीक आहे. ज्यांचे खाद्यतेलांचे योगदान सुमारे २८% आहे.
खाद्यतेलाची आंतरराष्ट्रीय परिस्थिती मोहरीच्या किमतीला बळ देत आहे. रशिया-युक्रेन युद्धामुळे यावेळी सूर्यफूल तेलाची आयात खूप कमी झाली आहे. त्याचा दाब पाम तेलावर दिसून येतो. दुसरीकडे, जगातील सर्वात मोठा पाम तेल उत्पादक इंडोनेशियाने निर्यातीवर बंदी घातली आहे. तर आपण येथून सर्वाधिक क्रूड पामतेल आयात करतो. निर्यात बंद झाल्यामुळे येथे किमतीचा ताण वाढला आहे. दुसरीकडे, अर्जेंटिनामधील सोयाबीन उत्पादनात घट अपेक्षित आहे. अशा स्थितीत मोहरीचे पीक अपयशी ठरत आहे. यंदाच्या हंगामात एमएसपीच्या जवळपास दुप्पट भाव मिळेल, अशी मोहरी उत्पादक शेतकऱ्यांची अपेक्षा आहे.
मोहरीच्या भावात वाढ होण्याचे हेही एक कारण
खाद्यतेलाच्या बाबतीत भारत इंडोनेशिया, मलेशिया, रशिया आणि युक्रेन या देशांवर अवलंबून आहे. आपण दरवर्षी ७०००० कोटी रुपयांचे खाद्यतेल आयात करतो. देशांतर्गत उत्पादन देशातील खाद्यतेलाची मागणी पूर्ण करू शकत नाही. खाद्यतेलाची देशांतर्गत मागणी सुमारे २५० लाख टन आहे, तर सरासरी उत्पादन केवळ ११२ लाख टन आहे. मागणी आणि पुरवठा यांच्यातील तफावत सुमारे ५६% आहे. त्यामुळे मोहरीचे दर वाढतच राहणार आहेत. कोविड कालावधीनंतर रिफाइंडच्या तुलनेत मोहरीचे तेल खाण्याकडे लोकांचा कल वाढला आहे.
कोणत्या बाजारात किंमत किती
जयपूरच्या चकसू मंडईमध्ये मोहरीची किमान किंमत ६६०० रुपये, कमाल ७२९१ आणि मॉडेलची किंमत ७१५० रुपये प्रति क्विंटल होती.
चित्तोडगडमध्ये मोहरीचा किमान भाव ६६६६, कमाल ६७५१ आणि सरासरी ६७२१ रुपये होता.
सवाई माधोपूरमध्ये किमान भाव ६६९५ रुपये, कमाल ७०७३ रुपये आणि मॉडेलची किंमत ६८८४ रुपये प्रति क्विंटल होती.
जोधपूर धान्य बाजारात किमान ६५०० कमाल ७५०० आणि मॉडेलची किंमत ६८०० रुपये प्रति क्विंटल होती.
दौसा लालसोट मंडईत किमान भाव ६७११ रुपये तर कमाल ७००० रुपये प्रतिक्विंटल दर होता.
(राजस्थान, ११ मे २०२२)
किती क्षेत्र किती उत्पादन
केंद्र सरकारच्या अंदाजानुसार यंदा ११५ लाख टन मोहरीचे उत्पादन होण्याचा अंदाज आहे. २०२१ मध्ये केवळ १०२.१० लाख टन उत्पादन झाले. खाद्यतेल व्यापारी महासंघाने १२५ लाख टनांपर्यंत उत्पादनाचा अंदाज व्यक्त केला आहे. कारण पेरणीचे क्षेत्र सुमारे १९ लाख हेक्टरने वाढले होते. रुसो-युक्रेन युद्ध आणि इंडोनेशियाने निर्यातबंदीमुळे मोहरीला चांगला भाव मिळेल, अशी आशा शेतकरी बाळगून आहेत.